مطابق ماده۳۱ قانون خدمت وظیفه عمومی، اگر ارزش تحصیلی دیپلم دانش آموزان دانشسراها، دانش آموزان چهارساله آخر دوره متوسطه و هنرآموزان هنرستان‌ها و آموزشگاه‌های فنی و حرفه ای از سوی مراجع صلاحیت دار برابر متوسط کامل دانسته شود ، از اعزام به خدمت دوره ضرورت (اجباری) معاف هستند.این قاعده همچنین شامل‌حال دانشجویان و هنرجویان دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی که در حین تحصیل به سن و سال مشمولیت برسند نیز میشود.
معافیت دانش آموزان از تحصیل
مطابق مقررات وزارت آموزش و پرورش و نیز قانون خدمت وظیفه عمومی دانش آموزانی که وارد سن ۱۹ سالگی شده اند و در حال تحصیل دوره متوسطه هستند نهایتاً تا سن ۲۴ سالگی میتوانند به ادامه تحصیل بپردازند و معافیت تحصیلی تا پایان دوره تحصیلیشان نصیبشان میشود.زمان مجاز جهت تحصیل در مقاطع دیپلم و پیش دانشگاهی به ترتیب ۲۲ و ۲۴سالگی است.
توصیه‌های مهم:
- دانش آموزان باید به طور پیوسته تحصیل کرده باشند.
- معافیت تحصیلی به دانش آموزانی که داوطلب آزاد هستند و تحصیلات خود را بعد از سن مشمولیت ادامه داده باشند، تعلق نمی‌گیرد.
- معرفی دانش آموزان در صورت انصراف یا ترک تحصیل، ظرف مدت ۴ ماه برای غایب شناخته نشدن الزامی است.
- مهلت تقاضای انصراف از ترک تحصیل و بازگشت به آن برای دانش آموزانی‌که بنا به خواسته شخصی خود ترک تحصیل کرده‌اند ، ۲ ماه بعد از ترک تحصیل می‌باشد.
- حق آغاز به تحصیل به صورت حضوری و بهره‌مند گشتن از معافیت تحصیلی برای مشمولان ترک تحصیلی یا داوطلب آزاد مشغول به تحصیل، حداکثر تا سن ۱۸ سالگی تمام، مجاز است.
شرایط معافیت از تحصیل دانشجویان:
مطابق مقررات وزارت علوم، وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد اسلامی، مشمولان فارغ التحصیل دیپلم و پیش دانشگاهی غیرغایب که در یکی از دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی مورد تأیید وزارتخانه‌ها و دانشگاه مذکور پذیرفته شده‌اند، از معافیت تحصیلی برای هریک از دوره های تحصیلی تا پایان مدت زمان مشخص شده برخوردار می‌گردند.(سقف مجاز تحصیل برای مقاطع تحصیلی کاردانی و کارشناسی ناپیوسته۱ سال و سقف قابل افزایش توسط کمیسیون موارد دانشگاه، ۱ نیمسال می‌باشد.)
برای اطلاع از شرایط و ضوابط دقیق مقررات وظیفه عمومی ، توضیحات دفترچه کنکور سراسری ۹۷ در این بخش عیناً آورده شده است:
مقررات وظیفه عمومی
بر اساس اعلام رسمی سازمان وظیفه عمومی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، داوطلبان « مرد» برای ثبت نام و شرکت در آزمون سراسری سال ۱۳۹۷ لازم است یکی از شرایط مشروحه ذیل را دارا بوده و کد مربوط را در بند ۴۵ فرم ثبت نام اینترنتی درج نمایند.
کد۱: دارا بودن کارت پایان خدمت هوشمند
کد۲: دارا بودن کارت معافیت دائم هوشمند (کفالت،پزشکی،ایثارگران و موارد خاص)
کد۳: مشمولان دارای برگ معافیت موقت هولوگرام‌دار بدون غیبت (پزشکی،کفالت و سایر…) در مدت اعتبار آن
کد۴: متولدین سال ۱۳۵۴ و قبل آن، این قبیل مشمولان باید پس از اعلام قبولی و در زمان ثبت نام کارت معافیت دائم هوشمند (معافیت سنی عنایت مقام معظم رهبری) را ارائه نمایند.
کد۵: دانش آموزان سال آخر دوره متوسطه یا پیش دانشگاهی که به صورت حضوری و پیوسته مشغول به تحصیل بوده و تا تاریخ ۳۱/۰۶/۹۷ در سنوات مجاز تحصیلی (حداکثر ۲۰ سالگی تمام)، فارغ التحصیل می‌شوند.
کد۶: فارغ التحصیلان مقطع متوسطه( دارای مدرک پیش دانشگاهی) به شرط اتمام تحصیل حداکثر تا ۲۰سالگی به صورت پیوسته و حضوری (مدارس روزانه، بزرگسالان و آموزش از راه دور) و در صورتی که وارد غیبت نشده باشند.
تبصره: دانش آموزانی که دوره متوسطه (سال اول متوسطه) را از مهر ۹۱ آغاز کرده باشند، سقف مجاز سنوات تحصیلی آنان حداکثر تا پایان۲۰ سالگی خواهد بود.
کد۷: دانش آموزانی که قبل از سن مشمولیت (قبل از ۱۸ سالگی تمام) موفق به اخذ پیش دانشگاهی شده باشند، به شرط نداشتن غیبت
توضیح: دانش آموزانی که در سن ۱۷ سالگی و قبل از سن مشمولیت موفق به اخذ دیپلم یا پیش دانشگاهی می‌شوند، چنانچه حداکثر تا شش ماه پس از رسیدن به سن مشمولیت ۱۸(سالگی تمام) وارد دانشگاه شوند، مجاز به ادامه تحصیل می‌باشند؛در غیر این صورت به دلیل ورود به غیبت، مجاز به ادامه تحصیل نخواهند نخواهند بود. مگر اینکه در مهلت شش ماه معرفی، خودرا از طریق یکی از دفاتر پلیس+۱۰به وظیفه عمومی معرفی کرده و در هنگام پذیرش در دانشگاه دارای برگ اعزام بدون غیبت باشند.
تبصره: افرادی که تاریخ اعزام به خدمت آنان قبل از اعلام قبولی یا پذیرش در دانشگاه است، لازم است برابر ضوابط مربوط نسبت به تمدید موعد اعزام خود اقدام نمایند.در غیر این صورت به دلیل ورود به غیبت، شرایط ادامه تحصیل را از دست خواهند داد. در ضمن افرادی که در موعد اعزام (مندرج در برگ آماده خدمت) به خدمت اعزام می‌شوند در صورت پذیرش در مقطع کارشناسی و بالاتر، جهت ادامه تحصیل ترخیص خواهند شد.
کد۸: کارکنان وظیفه(سربازان در حال خدمت) بدون غیبت اولیه دارای مدرک پیش‌دانشگاهی حضوری و پیوسته (دانش‌آموز رسمی) به شرطی که در مقطع کارشناسی و بالاتر پذیرفته شوند.
کد۹: کارکنان وظیفه‌ای که خدمت دوره ضرورت آنان تا تاریخ ۳۱/۰۶/۹۷ به پایان می‌رسد(این دسته از افراد باید به هنگام ثبت‌نام در دانشگاه، گواهی یا کارت پایان خدمت ارائه نمایند.)
کد۱۰: طلاب علوم دینی دارنده مدرک دیپلم یا پیش‌دانشگاهی دارای معافیت تحصیلی حوزه؛ به شرطی که مرکز مدیریت حوز ه‌های علمیه یا مرکز مدیریت حوزه علمیه خراسان یا اصفهان تأیید نمایند که طلبه قادر است ضمن اشتغال به تحصیل در حوزه به موازات آن در دانشگاه نیز تحصیل کند، با همان معافیت تحصیلی حوزه، اشتغال به تحصیل وی در دانشگاه بلامانع است. بدیهی است هر موقع که حوزه علمیه معافیت تحصیلی طلبه‌ای را خاتمه یافته اعلام نماید، ادامه تحصیل وی در دانشگاه منوط به اجازه سازمان وظیفه عمومی و صدور معافیت تحصیلی دانشگاهی است. اینگونه دانشجویان برای ثبت‌نام در هر ترم تحصیلی باید موافقت‌نامه حوزه علمیه مربوط را ارائه نمایند.
کد۱۱: کارکنان پایور شاغل در نیروهای مسلح با ارائه گواهی اشتغال به خدمت و موافقت از سازمان مربوط برای ادامه تحصیل.
کد۱۲: دانشجویان انصرافی درصورتی‌که در سقف سنوات تحصیلی اولیه، موضوع تبصره ۱ ماده ۳۳ قانون، انصراف داده و همچنین از تاریخ انصراف آنان در دانشگاه و رشته قبلی تا زمان پذیرش در دانشگاه و رشته جدید بیش از یک سال سپری نشده باشد. مضافاً مشروط به اینکه قبلاً (از تاریخ ۲۲ / ۸/ ۱۳۹۰ به بعد) از امتیاز یک بار انصراف استفاده نکرده باشند.
* تذکرات مهم:
۱) مشمولان غایب مجاز به ادامه تحصیل نمی‌باشند و در صورت شرکت در آزمون و قبولی در آن، معافیت تحصیلی برای آنان صادر نگردیده و دانشگاه‌ها مجاز به ثبت‌نام از آنها نمی‌باشند.
۲) دانشجویان اخراجی دانشگاه‌ها تا پایان خدمت دوره ضرورت یا اخذ معافیت دائم، مجاز به ادامه تحصیل نمی‌باشند) به جز افرادی که قبل از ورود به سن مشمولیت اخراج شده‌اند.)
۳) مشمولانی که در مقطع کاردانی فار غ التحصیل شده اند، مجاز به شرکت در آزمون سراسری نمی‌باشند. این افراد فقط میتوانند در مقطع کارشناسی ناپیوسته(کاردانی به کارشناسی ناپیوسته) تحصیل خود را ادامه دهند.
۴) معافیت تحصیلی برای هر مقطع فقط یک بار صادر میشود. بنابراین فارغ التحصیلان هر مقطع مجاز به تحصیل مجدد در همان مقطع نمی‌باشند. ضمناً تأکید می‌گردد فارغ‌التحصیلان مقطع کاردانی مجاز به شروع به تحصیل در مقاطع کارشناسی پیوسته، کارشناسی ارشد پیوسته و دکتری پیوسته نمی‌باشند و نیز فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی مجاز به شروع به تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد پیوسته و دکتری پیوسته پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و دامپزشکی نیستند.
۵) ترخیص سربازان حین خدمت صرفاً جهت ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی و بالاتر مجاز بوده و ترخیص آنان جهت تحصیل در مقطع کاردانی مجاز نیست.
۶) دانشجویانی که تمایل به انصراف و شروع به تحصیل مجدد دارند، در طول تحصیلات دانشگاهی(از دیپلم تا دکتری)فقط یک بار مجاز به انصراف می‌باشند، مشروط به اینکه در سنوات اولیه تحصیلی انصراف داده و از زمان انصراف تا شروع به تحصیل مجدد بیش از یک سال سپری نشده باشد.
۷) دانشجویان مقاطع کارشناسی و بالاتر پیوسته که با اخذ مدرک مقطع پایین‌تر از ادامه تحصیل انصراف و یا اخراج می‌گردند، تا پایان خدمت دوره ضرورت یا اخذ معافیت دائم، مجاز به ادامه تحصیل نمی‌باشند. مگر با رعایت تبصره ۱ ماده ۷ آیین‌نامه اجرایی معافیت تحصیلی مشروط به رعایت سقف مجاز سنوات تحصیلی اولیه مقطع فارغ‌التحصیل شده، مجاز به ادامه تحصیل در مقطع بالاتر شناخته شوند )یعنی مقطع
معادل کاردانی را حداکثر در ۵/ ۲ سال فارغ‌التحصیل شده باشند.)
۸)کارکنان وظیفه (سربازان حین خدمت) مجاز به تحصیل همزمان با انجام خدمت نیستند. این افراد در صورت قبولی در دانشگاه و داشتن شرایط ادامه تحصیل، از خدمت ترخیص خواهند شد.
۹) دانش‌آموزانی که در سقف مجاز سنوات تحصیلی، پس از ورود به سال مشمولیت در ماههای خرداد یا شهریور هرسال به‌عنوان دانش‌آموز رسمی فارغ‌التحصیل می‌شوند، چنانچه تا پایان شهریور سال آینده در دانشگاه پذیرفته شوند، فاقد غیبت بوده و از معافیت تحصیلی استفاده خواهند کرد.
مثال: دانش‌آموز متولد ۱۳۷۸ و ماقبل آن که در خرداد یا شهریور ۱۳۹۶ در مقطع دیپلم یا پیش‌دانشگاهی طی سنوات مجاز تحصیلی (یعنی حداکثر تا ۲۰ سالگی تمام) فارغ‌التحصیل حضوری میشود، آخرین مهلت معرفی وی تا پایان شهریور سال ۱۳۹۷ است.
۱۰) تمامی پذیرفته‌شدگان آزمون سراسری سال ۱۳۹۷ ملزم هستند جهت اخذ مجوز ثبت‌نام در دانشگاه، از طریق دفاتر پلیس+ ۱۰ شهرستان محل قبولی دانشگاه، نسبت به اخذ معافیت تحصیلی اقدام نمایند. در غیر این صورت از ادامه تحصیل آنان ممانعت به عمل خواهد آمد.
۱۱) سنوات مجاز تحصیل در مقاطع: کاردانی ۵/ ۲ سال، کارشناسی پیوسته ۵ سال، کارشناسی ارشد پیوسته۶ سال و دکترای پیوسته ۸ سال است.