نقش انگیزه جهت موفقیت در کنکور; «دست و دلم به درس خواندن نمی‌رود و هر چه می‌خواهم خودم را متقاعد کنم که باید درس بخوانم، نمی‌توانم؛ چه کار کنم»؟ این جمله را ممکن است که شمار قابل ملاحظه‌ای از داوطلبان در طی دوره آمادگی برای کنکور بگویند. نداشتن انگیزه ممکن است که از همان ابتدا، یک داوطلب را از مطالعه بازدارد یا در طی دوران آمادگی، به دلایل مختلفی برای وی پیش آید و او را از ادامه مسیر ناامید سازد. به دلیل اینکه نداشتن انگیزه به صورت کوتاه مدت (از چند دقیقه گرفته تا چند روز و حتی چند ماه) برای مطالعه و آمادگی داوطلبان مشکل ایجاد می‌کند، در این مقاله سعی می‌کنیم تا درباره نقش انگیزه در موفقیت و علل و زمینه‌های از بین رفتن و ایجاد آن در طول آمادگی برای کنکور، با شما صحبت کنیم.
قبل
از هر چیز به این نکته توجه داشته باشید که داشتن انگیزه در انجام هر
کاری، بهترین موتور محرک و اساسی‌ترین عامل حرکت و رسیدن به هدف است؛ پس هر
چه قدر هم تلاش کنید، اما انگیزه‌ای برای درس خواندن و آمادگی برای کنکور
نداشته باشید، پایان راه و کسب نتیجه مطلوب مشکل خواهد بود. عوامل مختلفی
ممکن است که مانع ایجاد انگیزه درس خواندن شما شود. از جمله این عوامل
می‌توان به مشکلات خانوادگی، محتوای کتاب‌های درسی
و علاقه نداشتن داوطلب به آنها، احساس ترس یا نگرانی داوطلب از وضعیت خود
در مقابل داوطلبان دیگر، نداشتن هدف، برنامه و امکانات آموزشی برای مطالعه
خوب و اصولی، مشکلات جسمی و روحی و … اشاره کرد. با توجه به اینکه شما
داوطلبان عزیز تقریباً در اواسط مسیر مطالعه و آمادگی برای کنکور قرار
دارید، بهتر است که از همین الان (پیش از اینکه خیلی دیر شود) به ایجاد یا
تقویت انگیزه‌های خود درباره آمادگی برای کنکور بپردازید. برای تحقق چنین
هدفی لازم است کارهایی را انجام دهید. از جمله مهم‌ترین این کارها عبارتند
از:
1ـ هدف داشته باشید
هر
رفتاری که انسان انجام می‌دهد، ناشی از تعامل سه عنصر هدف، انگیزه و نیاز
است. چرا وقتی ما تشنه می شویم، سراسیمه به هر طرفی می‌رویم، تا آب به دست
آوریم و رفع عطش کنیم؟ زیرا نیاز به آب داریم و کمبود آب در بدن ما، ایجاد
انگیزه می‌کند و در نتیجه، برای رسیدن به هدف، یعنی آب، همه سعی و تلاش خود
را به کار می‌گیریم. اگر شما می‌خواهید که انگیزه مطالعه کردن بیشتری پیدا
کنید، در مرحله اول باید هدف خود را مشخص کنید. وقتی مشخص شد که شما چه
هدفی دارید، طبعاً برای رسیدن به آن هدف، احساس می‌کنید که نیازمند چیزهایی
هستید که از طریق مطالعه و درس خواندن به دست می‌آیند و در نتیجه، برای
دستیابی به آن چیزها، برنامه‌ریزی و سپس بر اساس آن برنامه، عمل می‌کنید.
پس
برای اینکه انگیزه کافی برای درس خواندن پیدا کنید به این فکر کنید که
برای چه مطالعه می‌کنید. به آینده‌ای روشن بیندیشید که باید با دستان خود
رقم بزنید و اکنون ابزار شما داوطلب عزیز برای رسیدن به این آینده روشن،
درس خواندن است. به این فکر کنید که از خود برای کنکور چه انتظاری دارید و
این انتظار، واقعاً در حد توان شما و حتی بسیار کمتر از آن است. ممکن است
که در طول مسیر، بارها ناامید یا دلزده شوید؛ اما با تمام قوا تلاش کنید تا
همچنان قوی بمانید و به «اما» و «اگر»ها فکر نکنید و فقط و فقط به
«باید»ها فکر کنید و اینکه شما حتماً در راه رسیدن به هدفی که در پیش
گرفته‌اید، موفق خواهید شد؛ پس هر آنچه را که شما را از این راه
بازمی‌دارد، از سر راه خود بردارید و به هیچ سدی اجازه خودنمایی در مقابل
خودتان را ندهید و همه سدهای ناامیدی، خستگی، بی‌حالی و «نمی‌توانم»ها را
نابود کنید و با فکر کردن به هدف، انگیزه گرفته و محکم و قوی قدم در راه
بگذارید.
2ـ زبان گردانی کنید
وقتی شما دوستان متعددی دارید، دوستی را که به شما بیشتر شبیه است، عاطفه و روحیه
شما را دارد و به زبان شما سخن می‌گوید، بیشتر دوست دارید و به حرف‌هایش
بیشتر توجه می‌کنید، و حتی بیشتر او را به خاطر می‌سپارید. زبان کتاب، یک
زبان عمومی و همگانی است و باید همچنین باشد. این شما هستید که باید پس از
مطالعه، کتاب و متن، نمودار و فرمول‌ها را به زبان خود بیان کنید. به این کار در اصطلاح، زبان گردانی گفته می‌شود. زبان گردانی، یکی از اصول مطالعه است. فقط کافی است که برای انجام این کار حوصله به خرج دهید؛ به این ترتیب که پیچیده ترین مطالب علمی
را، همین طور که مطالعه می‌کنید و جلو می‌روید، به زبان ساده، قابل فهم و
بیان خوشایند خودتان برگردانید. از خود مثال بزنید و حتی آن متن را یک بار
دیگر به زبان ساده خودتان بنویسید. اگر بخواهید عیناً مطالب کتاب را بخوانید و حفظ کنید عملاً نمی‌توانید
یادگیری عمیقی داشته باشید؛ اما اگر با زبان گردانی مطالب را یاد بگیرید،
خیلی راحت‌تر همه مطالب کتاب را بیان خواهید کرد و به خاطر خواهید سپرد.
3ـ با کتاب شوخی کنید
وقتی
تلویزیون تماشا می‌کنید یا با دوستتان صحبت می‌کنید، لبخندی بر لب دارید و
راحتید؛ اما وقتی از کتاب و مطالعه صحبت می‌شود و به سراغ درس‌ها می‌روید،
جدی و محکم و اخمو می‌شوید. در روان‌شناسی حافظه و یادگیری گفته می‌شود: مطالبی که بار هیجانی بیشتری دارند، بیشتر در حافظه می‌مانند و بهتر به خاطر آورده می‌شوند؛ چرا که هیجان، علاقه، تمرکز و ورود مطلب به حافظه را راحت‌تر می‌کند.
برای
یاد سپاری بهتر مطالب کتاب، مثال هایی مهیج، شادی آفرین و حتی خنده دار
بزنید. این موضوع به علاقه و تمرکز شما کمک زیادی می‌کند؛ مثلاً بعد از
اینکه خواندید الکترون در سیم حرکت می‌کند و به مقاومتی مثل لامپ برخورد
می‌کند و لامپ را روشن می نماید، به زبان خودتان بگویید: موتور سوار
(الکترون) در خیابانی خلوت (سیم) بسرعت حرکت می‌کند که ناگهان به دیواری
(مقاومت) برخورد می‌کند و آن وقت احساس می‌کند که پروانه‌ها دور سرش
می‌چرخند (روشن می‌شود) ! هر چه می‌توانید به سخت‌ترین مطالب کتاب، بار
هیجانی مثبت بدهید و آن را بخوانید تا مطالب بهتر و بیشتر در ذهن شما
بمانند. برای انجام این کار، مثال‌های مهیج بزنید و آن چنان با کتاب، شاد و
مهیج برخورد کنید که گویی به دوست داشتنی‌ترین دوست خود رسیده‌اید
.
4ـ به لذت های نهایی توجه کنید، نه دشواری های مسیر
برای
شروع هر کار باید این نکته را قبول کنید که دشواری هایی در مسیر وجود دارد
و باید تلاش کنید تا به اهداف خود و آنچه برایتان لذت بخش است، برسید.
پذیرش دشواری مسیری که در پیش دارید، شما را برای مقابله با سختی‌های راه و
پیشرفت آماده می‌کند. هر کاری که ما به انجام آن مبادرت می‌کنیم، حتماً
بسته به نوع کار، سختی‌ها و مشکلاتی را با خود به همراه دارد. اگر شما این
موضوع را قبول نکنید که در راه آمادگی برای کنکور ممکن است که دچار سختی
شوید یا مجبور شوید که از بسیاری از کارهای مورد علاقه خود در این مدت
صرف‌نظر کنید، حتماً انگیزه خود را از دست خواهید داد و نخواهید توانست
بخوبی قدم در راه بگذارید و پیشرفت کنید. این موضوع، بخصوص در ابتدای کار و
تا وقتی که به اصطلاح کارهایتان به روال نیفتاده است، ممکن است که برای
شما سخت باشد؛ پس حتماً، برای اینکه انگیزه خود را از دست ندهید، به
دشواری‌ها به عنوان یکی از جذابیت های رسیدن به هدف فکر کنید و نه موانعی
که بر سر راه شماست و شما توان مقابله با آن را ندارید.
اگر باید روزی 40 صفحه مطالعه کنید، فکر خود را به رنج روزی 40 صفحه مطالعه کردن متمرکز
نکنید؛ بلکه به لذت‌های نهایی که از حاصل این کار نصیبتان می‌شود، توجه
کنید. آنچه شما را به تلاش پی‌گیر و مستمر وا می‌دارد، میل به جذب
لذت‌هاست. کسانی از کوه بالا می‌روند و قله را فتح می‌کنند که لذت رسیدن به
قله را در ذهن بپرورانند. این افراد در طول مسیر هرگز به دشواری راه
نمی‌اندیشند؛ بلکه خود را در آن بالا مجسم می‌کنند و به این فکر می‌کنند که
از آن بالا همه چیز زیباست. همین شوق ذهنی باعث می شود که آنها براحتی،
دشواری مسیر را بپذیرند و پیش بروند؛ حال آنکه اگر آنان، تمام ذهنشان را
معطوف به دشواری مسیر می‌کردند و مدام به این فکر می‌کردند که چقدر تا
پایان راه باقی است، این رنج که در ذهنشان مجسم می‌شد، بسرعت آنها را خسته
می‌کرد.
5 ـ به خودتان پاداش بدهید
یکی
از کارهای بسیار مهمی که باعث می‌شود انگیزه شما برای مطالعه بهتر و
یادگیری ماندگارتر بیشتر شود این است که پس از هر مطالعه رضایت بخش یا حل
تمرین‌ها، که با برنامه‌ریزی و به صورت اصولی صورت گرفته است، از خودتان
تشکر کنید و برای انجام این کار به خودتان پاداش دهید. این جایزه می‌تواند
تماسی کوتاه با یک دوست صمیمی یا دیدن قسمتی از فیلم و کارتون مورد
علاقه‌‌تان یا هر کار دیگری باشد که شما دوست دارید در آن لحظه انجام دهید؛
حتی می‌توانید برای مطالعه بهتر به خودتان وعده دهید که اگر درس خاصی از
ریاضی یا زیست شناسی را بخوبی یاد گرفتید به خود جایزه بدهید. این جایزه
دادن‌ها و تشکر کردن‌ها از خودتان باعث می‌شود تا انگیزه و تلاش شما برای
یادگیری، بهتر و بیشتر شود.
6 ـ از افکار منفی بپرهیزید
یکی
از مخرب‌ترین و بدترین کارهایی که می‌تواند انگیزه شما را برای یادگیری
پایین آورده یا از بین ببرد، این است که شما در طی مطالعه و آمادگی برای
کنکور، به شکست‌ها فکر کنید و ناامید شوید. افکار منفی مانند اینکه:
«داوطلبان بسیار قوی زیادی وجود دارند که من نمی‌توانم با آنها مقابله
کنم»، «من پیشرفت خوبی نکرده‌ام و با این همه درس نخوانده نمی‌توانم نتیجه
خوبی به دست بیاورم»، «من در درس ریاضی و عربی ضعیف هستم و این درس‌ها،
درس‌های مهمی برای کنکورند و من هم نمی‌توانم ضعف‌های خودم را در این
درس‌ها از بین ببرم» و … می‌تواند آسیب جدی بر انگیزه و روحیه شما وارد
کند. برای آمادگی بهتر و تقویت انگیزه، نه تنها حتی به افکار منفی فکر
نکنید، بلکه افکار خنثی را هم از ذهن خود بیرون کرده و فقط به نکات مثبت
خود و توانایی‌هایتان فکر کنید تا بتوانید محکم در ادامه راه حاضر باشید و
تا پایان آن، که رسیدن به هدف نهایی است، گام بردارید.
7 ـ برای انجام کارهایتان برنامه مشخص داشته باشید
برنامه‌ریزی،
یکی از ارکان اصلی و مهم آمادگی برای کنکور است؛ پس حتماً برای دوره‌های
کوتاه مدت و بلند مدت آمادگی برای کنکور خود برنامه داشته باشید و براساس
آن حرکت کنید و شب، میزان هماهنگی خود را با برنامه، ارزیابی کنید. در این
برنامه‌ریزی، به هدف خود توجه خاص و همیشگی داشته باشید؛ زیرا بدون تعیین
اهداف، برنامه‌ریزی، غیرممکن و بدون برنامه‌ریزی، نظم نامیسر است. داشتن
برنامه و عمل کردن به آن باعث می‌شود تا انگیزه شما برای مطالعه بهتر و
ادامه مسیر کنکور با پشتکار بیشتر هموارتر شود.
برای اینکه انگیزه خود را برای مطالعه بیشتر کنید به نکات زیر نیز توجه داشته باشید:
1-
توکل به خدای متعال را در هیچ لحظه ای از دست ندهید؛ بلکه در مواقع حساس و
دشواری که برایتان پیش می‌آید، بیشتر از همیشه، به نیروی ایمان به خدا،
تکیه کنید و او را در همه حال، ناظر بر خود و پشتیبان واقعی‌تان بدانید؛ در
چنین صورتی، به یاری حق، موفقیت در انتظار شما خواهد بود.
2- ورزش کنید وبه اندازه کافی بخوابید.
3-
نقاط قوت خود را بشناسید. فهرستی از توانمندی‌های خود را تهیه کنید و روزی
دو یا سه بار با صدای بلند آنها را بخوانید؛ مثلاً بگویید: من شخص با
استعدادی هستم و ….
4-
بیان مطالبی ناامیدانه، انگیزه و آرامش روانی فرد را کاهش می‌دهند. برای
رفع این مشکل باید از ارتباط با افرادی که دارای تفکر منفی هستند، اجتناب
کرد.
5-
هر زمانی که احساس می‌کنید علاقه‌ای به زندگی، تحصیل، ارتباط با دیگران و …
ندارید، با مشاوران مجرّب صحبت کنید تا علت بروز مشکل شما ریشه یابی و حل
شود.
6-
سوء تغذیه، مشکلات جسمانی یا روانی نیز در بی‌رغبتی و کاهش انگیزه تاثیر
دارد؛ بنابراین، اگر در این زمینه مشکلاتی دارید حتماً آنها را برطرف کنید.
7-
اگر در گذشته خوب مطالعه نکرده یا نتیجه خوبی به دست نیاورده‌اید، فقط به
عنوان یک تجربه به آن نگاه کنید و نه به مثابه شماتت و سرزنش کردن خودتان.
احساس گناه می‌تواند نشاط و انگیزه انسان را در ادامه دادن راه بگیرد.
8-
از اینکه کمی به خود سختی دهید نهراسید. بزرگترین مانع برای رسیدن به
استعدادهای درونی، همین راحت طلبی است. اتفاق‌های مهم، زمانی رخ می‌دهند که
شما کمی تلاش و سختی را هم تحمل کنید.
9- از اشتباه کردن نهراسید.
10- فکر خود را به مسایل معمولی محدود نکنید و سعی کنید که آن را توسعه دهید و به مسایل بزرگتر و عمیق‌تر فکر کنید.
11-
شاد بودن را در زندگی خود انتخاب کنید. افراد شاد، همیشه انگیزه بیشتری
برای انجام امور دارند. شادی حق مسلّم شماست؛ هرگز آن را با چیز دیگری عوض
نکنید.
12-
به خود یاد بدهید که کاری را که آغاز کرده‌اید، باید تمام کنید. بسیاری از
ما، پیش از پایان یک کار یا انجام یک تصمیم، سراغ کار دیگری می‌رویم. این
موضوع، خوب نیست. توجه داشته باشید که همیشه کارهای خود را تمام کنید.
13-
در «حال» زندگی کنید. وقتی در «گذشته»ها گیر کرده‌اید یا در «آینده»ای
که نیامده است، سیر می‌کنید، نمی‌توانید از لحظه‌های کنونی خود استفاده
کنید و تصمیمات درستی را در پیش بگیرید.
14- وقتی درمانده می‌شوید یا شکست می‌خورید، هرگز عقب نشینی نکنید؛ شاید موفقیت در چند قدمی شما ایستاده باشد.
15-
همیشه آرزوهای بزرگی در سر بپرورانید. اگر چیزی فراتر از سطح انتظار افراد
باشد، همه تلاش خود را می‌کنند تا آن آرزو و خواسته را برآورده کنند.
16-
فهرستی از فواید مادی، معنوی و موقعیتی درس خواندن و کسب موفقیت تحصیلی
خود را تهیه کنید و آن را هر روز مرور کنید و روی یکی از آن فایده‌ها کمی
فکر کنید.
17-
فهرستی از پیامدهای منفی درس نخواندن را تهیه و با تامل در مورد آنها، این
پیامدهای منفی را برای خود، جدی، بزرگ و معضل آفرین معرفی کنید.
18- با مشورت با افراد خبره، نحوه درس خواندن خود را اصلاح کنید و برای اوقات شبانه روز خود برنامه‌ریزی کنید.
منبع: پیک سنجش